بیماری قارچ سیاه نوعی عفونت قارچی است که در آن انواعی از قارچ ها به نام موکور که پدید آورنده این بیماری هستند، از طریق استشناق وارد بدن شده و به سمت مغز میروند. در بدن افراد بدون بیماری زمینهای جایی برای نگرانی نیست. اما در مورد افرادی با بیماریهایی مانند دیابت و یا سرطان خون که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است و یا همچنین افرادی که به صورت مداوم از داروهایی استفاده میکنند که توانایی مبارزه بدن با میکروبها را کاهش میدهد، احتمال ابتدا به این نوع عفونت بسیار بالاست.
بیماری «قارچ سیاه» توسط نوعی قارچ به نام موکور ایجاد میشود که این کپک معمولاً در خاک و کود حیوانی، گیاهان، میوهها و سبزیجات فاسد رشد میکنند. «موکورمایکوزیس» نام دیگر این بیماری می باشد و تا به حال در بسیاری از کشورها، از جمله آمریکا، هند و استرالیا دیده شده است. گونه های مختلفی از قارچ یا کپک ها می توانند سبب ایجاد بیماری قارچ سیاه باشند از جمله: ریزوپوس، موکور، ریزوموکور، کانینگاملا بروتولتیه، آپوفیسومایسز و لیختهایمیا. اما رایج ترین قارچ های ایجادکننده این بیماری ریزوپوس و موکور هستند.
بر طبق مطالعات صورت گرفته در این زمینه، این قارچ ها معمولاً از طریق سینوس وارد بدن افراد میشوند و در آنجا تجمع میکنند و میتوانند به سر و یا حتی مفز بیمار راه پیدا کنند. هنگامی که سیستم ایمنی بدن افراد دچار نقص باشد و یا بیمار دچار تضعیف سیستم ایمنی باشد، این قارچ ها به مغز حمله میکنند و سبب ایجاد مشکل حاد و خطرناک می شوند. در حالت طبیعی سیستم ایمنی بدن هر فرد، قادر به سرکوب این آلودگی قارچی می باشد ولی افرادی که دارای یک سیستم ایمنی بشدت ضعیف هستند، احتمالاً نمیتوانند در برابر آن مقاومت کنند.
علائم بیماری قارچ سیاه
با توجه به اندامی که این قارچ ها در آن تجمع می کنند، می توانند سبب بروز علایم متفاوتی شوند از جمله: تب، سرفه، سینه درد، تنگی نفس، تورم در یک سمت صورت، سردرد، گرفتگی سینوس، ضایعات سیاه رنگ درون دهان، شکم درد، حالت تهوع، خونریزی گوارشی و اسهال. در صورتی محل تجمع قارچ ها، پوست باشد می تواند سبب خارش، درد، تورم و قرمزی در آن ناحیه شود.
شکل های بالینی مختلفی برای این بیماری گزارش شده است که شایع ترین فرم ها عفونت های ریوی، سینوسی و مغزی می باشند. در صورت عدم درمان به موقع، قارچ سیاه یا موکورمایکوزیس می تواند سبب عوارض زیر شود:
• از دست دادن بینایی
• نکروز بافت یا اندام ها به دنبال ایجاد لختههای خون یا مسدود شدن رگ های خونی
• آسیب های عصبی
• و حتی مرگ بیمار
افراد در معرض خطر برای بیماری قارچ سیاه
• افراد دیابتی
• بیماران مبتلا به سرطان
• بیمارانی که که اخیرا پیوند عضو و سلولهای بنیادی داشته اند
• افراد مبتلا به نوتروپنی و نقص سیستم ایمنی
• کسانی که از کورتیکواستروئیدها و سایر داروهای تزریقی به صورت طولانی مدت استفاده کردهاند
• افراد یا مبتلا به هموکروماتوز
رابطه بین کووید-۱۹ و قارچ سیاه چیست؟
جهت درمان بیمارانی که با عفونت های شدید کووید-۱۹ در بیمارستان بستری می شوند، معمولا از داروهای استروییدی مانند دگزامتازون و گاها کورتون استفاده می شود. این داروها علاوه بر کمک به بهبودی اوضاع وخیم بیمار، از سوی دیگر سبب باعث تضعیف سیستم دفاعی بدن و در مقابل افزایش سطح قند خون میگردند و به این ترتیب محیط مناسبی برای رشد قارچهای فرصت طلب مانند ریزوپوس و موکور که پدید آورنده قارچ سیاه هستند، فراهم میآورند.
گزینه های درمانی قارچ سیاه
معمولا اولین قدم استفاده از داروهای ضدقارچی مانند آمفوتریسین B، ایزاوکونازول و پوزاکونازول می باشد. این داروها رشد قارچ را متوقف کرده و عفونت را کنترل میکنند. گاهی کنترل بیماری قارچ سیاه امکان پذیر نیست و بافت های بیمار به شدت درگیر میشوند و چارهای جز تخلیه صورت بیمار برای متخصصان گوش، حلق و بینی باقی نمیماند. علاوه بر این، برداشت یا حذف بافت مرده از طریق جراحی ناحیه آلوده اغلب و به خصوص برای عفونتهای سینوسی – مغزی، پوستی و عفونتهای قارچ سیاه دستگاه گوارش ضروری هستند.