فاکتور Rh پروتئینی است که در سطح گلبول های قرمز یافت می شود. اگر سلول های خونی شما دارای این پروتئین هستند، Rh مثبت هستید. اگر سلول های خونی شما این پروتئین را ندارند، Rh منفی هستید. در دوران بارداری، اگر Rh منفی و جنین شما Rh مثبت باشد، ممکن است مشکلاتی ایجاد شود. برای جلوگیری از این مشکلات می توان درمان انجام داد.
جنین چگونه فاکتور Rh را دریافت می کند؟
فاکتور Rh ارثی است، یعنی از طریق ژن ها از والدین به فرزند منتقل می شود. جنین می تواند فاکتور Rh را از پدر یا مادر به ارث ببرد. اکثر افراد Rh مثبت هستند، به این معنی که عامل Rh را از مادر یا پدر خود به ارث برده اند. اگر جنین فاکتور Rh را نه از مادر و نه از پدر به ارث نبرد، Rh منفی است. زمانی که یک زن Rh منفی و جنین او Rh مثبت باشد، به آن ناسازگاری Rh می گویند.
چرا ناسازگاری Rh یک مشکل است؟
وقتی خون یک جنین Rh مثبت وارد جریان خون یک زن Rh منفی می شود، بدن او تشخیص می دهد که خون Rh مثبت مال او نیست. بدن او سعی می کند با ساختن آنتی بادی های ضد Rh آن را از بین ببرد. این آنتی بادی ها می توانند از جفت عبور کرده و به سلول های خونی جنین حمله کنند. این می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی، حتی مرگ، برای جنین یا نوزاد شود.
آنتی بادی های Rh چگونه ایجاد می شوند؟
در دوران بارداری، مادر و جنینش معمولاً خون مشترک ندارند. اما گاهی اوقات مقدار کمی خون از جنین می تواند با خون مادر مخلوط شود. این امر می تواند در طول زایمان اتفاق بیفتد. همچنین می تواند با موارد زیر نیز رخ دهد:
• خونریزی در دوران بارداری
• تلاش برای چرخاندن دستی جنین به گونه ای که برای تولد سرش پایین باشد (جنین را از حالت بریچ خارج کنید)
• ضربه به شکم در دوران بارداری
چه زمانی آنتی بادی های Rh مشکل ایجاد می کنند؟
مشکلات سلامتی معمولاً در اولین بارداری یک زن Rh منفی با جنین Rh مثبت رخ نمی دهد. این به این دلیل است که بدن او فرصتی برای تولید آنتی بادی های زیادی ندارد. اما اگر در بارداری اول درمان انجام نشود و زن بعداً دوباره با جنین Rh مثبت باردار شود، می تواند آنتی بادی های بیشتری بسازد. آنتی بادی های بیشتر جنین آینده را در معرض خطر قرار می دهد.
آیا زمانی که بارداری به پایان نرسیده باشد، آنتی بادی های Rh ایجاد می شوند؟
بله، یک زن Rh منفی نیز می تواند پس از موارد زیر آنتی بادی تولید کند:
• حاملگی خارج رحمی
• سقط جنین القایی
آنتی بادی های Rh چگونه می توانند بر جنین تأثیر بگذارند؟
در طول بارداری، آنتی بادی های Rh ساخته شده در بدن زن می توانند از جفت عبور کرده و به فاکتور Rh روی سلول های خون جنین حمله کنند. این امر می تواند یک نوع جدی از کم خونی در جنین ایجاد کند که در آن گلبول های قرمز خون سریعتر از قدرت بدن در جایگزینی آن ها، از بین می روند. گلبول های قرمز اکسیژن را به تمام قسمت های بدن حمل می کنند. بدون گلبول های قرمز کافی، جنین اکسیژن کافی دریافت نمی کند. در برخی موارد، یک جنین یا یک نوزاد تازه متولد شده ممکن است بر اثر کم خونی بمیرد. ناسازگاری Rh همچنین می تواند باعث زردی در نوزاد شود.
آیا می توان از مشکلات Rh جلوگیری کرد؟
بله، مشکلات دوران بارداری ناشی از ناسازگاری Rh قابل پیشگیری است. هدف از درمان این است که در وهله اول یک زن Rh منفی از ساخت آنتی بادی Rh جلوگیری کند. این کار با پی بردن به اینکه آیا Rh منفی در اوایل بارداری (یا قبل از بارداری) دارید و در صورت نیاز، دادن دارویی برای جلوگیری از تشکیل آنتی بادی به شما انجام می شود.
چگونه می توانم بفهمم Rh منفی هستم؟
یک آزمایش خون ساده می تواند گروه خون و وضعیت Rh شما را مشخص کند. نمونه خون را می توان در مطب متخصص زنان و زایمان (ob-gyn) یا سایر ارائه دهندگان مراقبت های زنان و زایمان گرفت. این نمونه معمولاً در اولین ویزیت مراقبت های دوران بارداری گرفته می شود.
غربالگری آنتی بادی چیست؟
غربالگری آنتی بادی یکی دیگر از آزمایشات خونی است که می تواند نشان دهد که آیا یک زن Rh منفی برای خون Rh مثبت آنتی بادی ساخته است یا خیر. این آزمایش همچنین می تواند نشان دهد که چه مقدار آنتی بادی ساخته شده است.
چه زمانی باید غربالگری آنتی بادی انجام دهم؟
اگر Rh منفی دارید و احتمال اینکه جنین شما Rh مثبت باشد وجود دارد، متخصص زنان و زایمان یا سایر ارائه دهندگان مراقبت های مامایی ممکن است این آزمایش را در سه ماهه اول شما درخواست کنند. ممکن است در هفته ۲۸ بارداری دوباره این آزمایش را انجام دهید. در برخی موارد، ممکن است بیشتر مورد آزمایش قرار بگیرید.
ایمونوگلوبولین Rh چیست؟
ایمونوگلوبولین Rh (Rhlg) دارویی است که در صورتی که بدن آنتی‌بادی‌ها را تولید نکرده باشد، از ساخت آن جلوگیری می‌کند. این می تواند از کم خونی شدید جنین در بارداری آینده جلوگیری کند. RhIg به صورت تزریقی داده می شود. اگر در این شرایط هستید، با پزشک متخصص زنان یا سایر ارائه دهندگان مراقبت های زنان و زایمان در مورد اینکه آیا به RhIg نیاز دارید و چه زمانی ممکن است این دارو به شما داده شود، صحبت کنید. اگر بدن شما قبلاً آنتی بادی Rh ساخته باشد، مفید نیست.
چه زمانی باید RhIg مصرف کنم؟
در عرض ۷۲ ساعت پس از زایمان نوزاد Rh مثبت: بیشترین احتمال ورود خون جنین Rh مثبت به جریان خون یک مادر Rh منفی در هنگام زایمان رخ می دهد. RhIg مانع از تولید آنتی بادی در زنان دارای Rh منفی می شود که می تواند بر بارداری آینده تأثیر بگذارد.
آیا مواقع دیگری وجود دارد که ممکن است به RhIg نیاز داشته باشم؟
بله، یک دوز RhIg ممکن است در موارد زیر مورد نیاز باشد:
• پس از آمنیوسنتز، CVS، نمونه گیری خون جنین، یا جراحی جنین
• اگر در دوران بارداری خونریزی داشتید.
• اگر در دوران بارداری به شکم ضربه وارد شده باشد.
اگر آنتی بادی از قبل ایجاد شده باشد چه اتفاقی می افتد؟
اگر یک زن Rh منفی قبلاً آنتی بادی ساخته باشد، درمان RhIg کمکی نمی کند. در این صورت وضعیت جنین در دوران بارداری و معمولاً با سونوگرافی بررسی می شود.
اگر معاینات نشان دهد جنین کم خونی شدید دارد چه؟
اگر آزمایشات سونوگرافی نشان دهد که جنین کم خونی شدید دارد، ممکن است زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷ بارداری) لازم باشد. گزینه دیگر ممکن است تزریق خون از طریق بند ناف باشد در حالی که جنین هنوز در رحم مادر است.
اگر کم خونی جنین خفیف باشد چه؟
اگر کم خونی خفیف باشد، ممکن است زایمان در زمان طبیعی اتفاق بیفتد. پس از زایمان، ممکن است نوزاد برای جایگزینی سلول های خونی نیاز به تزریق خون داشته باشد.